Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku

Fikri ve sınai mülkiyet hukuku; sanatsal, edebî, bilimsel alanlarda üretkenliğin bir sonucu olarak ortaya çıkmış eserlerin sahibine çeşitli yasal imkânlar tanıyan bir haktır. Kurumsal veya bireysel olarak kişilerin taşıdığı düşünceleri bir ürün üzerinde somutlaştırır ve ona ekonomik değer kazandırır.

Fikri ve sinai mülkiyet hakları işletmelerin;

• Ürünleri,
• Usulleri (Yöntemleri),
• Kimlik unsurları,
• Görselleri,
• Dokümanları,
• Sanat eserleri ve buna benzer şeylere ilişkin bütün özgün tasarımları kapsar. Ayrıca açık ve gizli bilgileri de içine alır. (Örneğin; gayri maddi varlıklar vs.)

Bunlarla ilgili her türlü; yayma, dağıtma, satma, ürün dönüştürme, kullanma gibi muhtelif mahiyetlerdeki haklar, fikri ve sinai mülkiyet hukuku muhtevasına girer.

Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku Kapsamında Telif Hakları

Eser meydana getirildiği an kendiliğinden telif hakkı doğar. Eserin kamuya sunulmasıyla birlikte buna ilişkin koruma da kendiliğinden sağlanır. Bunun için tescil veya bildirim gibi bir prosedüre ihtiyaç yoktur. Ancak sinai mülkiyet haklarında koruma sağlanabilmesi için; ilgili marka, atasarım veya buluş tescil ettirilmelidir. Fikri ve sınai mülkiyet hukuku kapsamında her bir hususun biliniyor olması çok önemlidir.

Sinai Mülkiyet Hakları Nelerdir?

Faydalı model, tasarım, patent, marka, coğrafi işaretler ve buna benzer yenilikler, buluşlar, özgün çalışmalar, yeni tasarımlar bu kapsamda değerlendirilir. Söz konusu unsurları ilk bulan veya uygulayan kimselerin adına, ticaret alanında üretilmiş, satışa sunulmuş malların üzerinde satıcının veya üreticinin ayırt edilmesini sağlayacak işaretler bulunmalıdır. Fikri ve sınai mülkiyet hukuku kapsamında değerlendirilen sinai mülkiyet hukuku, bu işaretlerin sahipleri adına gerekli kayıtların yaptırılmasını iktiza eder. Böylece kişiler söz konusu ürünleri belli bir süre için üretme ve satma hakkına sahip olurlar.

Patent Hakkı

Bu, teknik problemlerin çözümlenmesi ya da geliştirilmesi için 551 Sayılı Kanun hükmündeki kararnâme ile düzenlenmiştir. Buluşlar için, sanayiye uygulanabilirlik ve tekniklerin bilinen durumunun aşılması gibi koşullar getirilmiştir. Bizzat bulan kişiye veya buluş sahibi işletmeye tanınan haklar, patent hakkı olarak isimlendirilir.

Buluşların patent sıfatıyla koruma altına alınabilmeleri için bu kıstaslara sahip olmaları mecburi tutulmuştur. Patentler hakkında öne çıkan bir başka husus ise, patentlerin veri tabanlarıyla kamuoyuna açık olan bilgilerinin incelenmesidir.

Patent sahipleri 3. Kişilerin izinsiz olarak;

1. Patent konusu olan bir usulün kullanılması,
2. Patent konusu ürünün üretimi, kullanımı, satılması, ithal edilmesi, bu amaçlar doğrultusunda elde bulundurulması,
3. Kullanılması yasak olan usul patentinin üçüncü kişiler tarafından teklif edilmesi gibi durumları önleme hakkına sahiptir.
4. Ayrıca patent konusu usul ile direkt olarak (doğrudan doğruya) elde edilmiş ürünler olabilir. Patent sahibi bunların da satışa sunulmalarını, kullanılmalarını, ithal edilmelerini, kişisel ihtiyaç dışında bu amaçlar için elde bulundurulmasını önleyebilir.
5. Bir buluşun patent ile korunması o ülkede geçerli olan ulusal yasalarla sağlanır. Yani korunma istenilen her ülkede ayrı ayrı patent başvurusu yapmak gerekir.

Faydalı Model Hakkı

Fikri ve sınai mülkiyet hukuku kapsamında faydalı model hakkını kısaca şu şekilde özetlemek mümkündür:

Bir teknik bilinen durumunu aşmıyor olsa bile sanayinin bir dalında herhangi bir yenilik meydana getiriyorsa, buluş çeşidinin uygulanabilirliği mevcutsa ona ‘faydalı model’ denir. Bu, patent ile kıyaslandığı zaman daha küçük buluşlar için kullanıldığı söylenebilir. Lâkin buluş sahibine tanınan haklar yine patent sahibiyle aynıdır. Koruma süresi ise 10 yıl olarak belirlenmiştir.

Endüstriyel Tasarım Hakkı

554 sayılı Endüstriyel Tasarımın Korunmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname’ye göre tasarımın tanımı şöyledir:

Bir ürünün üzerindeki süslemenin, bir parçasının veya tümünün; renk, şekil, biçim, çizgi, esneklik, malzeme veya doku gibi özelliklerinin, unsurlarının oluşturduğu bütündür. Görülüyor ki tasarım, insan duyularıyla algılanabilecek nitelikleri kapsamaktadır. Tasarım tescili sayesinde ürünlerin görünüm özellikleri korumaya alınır. Bu, ürünle ilgili teknik özellikleri kapsamaz. Daha fazla bilgi için CBA Hukuk ile irtibata geçebilirsiniz. Fikri ve sınai mülkiyet hukuku ile ilgili tüm davalarınıda CBA Hukuk’tan profesyonel destek alabilirsiniz.